Leczenie toksyną botulinową
Toksyna botulinowa typu A w medycynie stosowana jest od prawie 30 lat jako lek przebadany, zarejestrowany, produkowany w specjalnych warunkach a dzięki temu – bezpieczny i wysoce skuteczny.
Mechanizm działania toksyny botulinowej typu A to hamowanie uwalniania neuroprzekaźnika (acetylocholiny) w płytce nerwowo-mięśniowej. Powoduje to rozkurcz mięśni.
Substancja ma również działanie przeciwbólowe poprzez hamowanie wydzielania mediatorów bólu z zakończenia nerwowego.
Toksyna botulinowa ma różnorodne zastosowanie w medycynie.
W gabinecie toksyna botulinową leczę takich schorzeń jak:
- MIGRENA PRZEWLEKŁA– leczenie i profilaktyka
- BRUKSIZM i dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych
- NADPOTLIWOŚĆ PACH
- kurcz powiek (blefarospazm)
- połowiczy kurcz twarzy
- wspomagająco w leczeniu bólów twarzy
BRUKSIZM
Problemem naszych czasów stał się przewlekły stres, który jest konsekwencją coraz większego postępu cywilizacyjnego społeczeństwa. Stres jest reakcją psychiczną i fizjologiczną organizmu na sytuację zewnętrzną, którą człowiek ocenia jako zagrażającą.
Jedną z metod rozładowania nadmiernego napięcia emocjonalnego i stresu są parafunkcje (szkodliwe nawyki), w tym parafunkcje w obrębie narządu żucia. Powodują one nadmierny skurcz grup mięśniowych w obrębie układu stomatognatycznego, co skutkuje długotrwałym i niefizjologicznym obciążeniem tkanek.
Najbardziej rozpowszechnioną, a zarazem najbardziej destrukcyjną parafunkcją zwarciową jest BRUKSIZM, powszechnie znany jako niekontrolowane zaciskanie zębów, zgrzytanie.
Siły zgryzowe powstające podczas epizodów bruksizmu są znacznie większe niż podczas żucia, co skutkuje patologicznym starciem zębów przednich i bocznych, wielokrotnym wypadaniem zakładanych wypełnień (plomb), pękaniem zębów oraz bólem mięśni w obrębie twarzy (szczególnie rano po przebudzeniu). Długotrwałe zaciskani/zgrzytanie zębami może powodować również zmiany w obrębie stawu skroniowo-żuchwowym w postaci objawów akustycznych (przeskoki, trzaski) podczas ruchów żuchwy przy jedzeniu, mówieniu, śpiewaniu czy ziewaniu.
Najczęściej pacjenci nie są świadomi występowania bruksizmu, gdyż epizody zaciskania/ zgrzytania odbywają się poza świadomością i kontrolą, a początkowe objawy takie jak: bóle głowy, trudności z koncentracją, epizody bólu w obrębie mięśni żucia, zmęczenie, pozostają niezauważalne z uwagi na mechanizmy adaptacyjne organizmu.
Długotrwały bruksizm powoduje zmiany, które w znacznym stopniu wpływają na jakość i komfort życia pacjenta ponieważ:
Toksyna botulinowa jest potwierdzoną i skuteczną metodą leczenia bruksizmu.
Efekty leczenia pojawiają się już po kilku dniach, a utrzymują przez kilka miesięcy, nawet do pół roku.
NADPOTLIWOŚĆ
Nadmierne pocenie się pod pachami związane jest z nadmierna produkcją potu przez gruczoły potowe zlokalizowane w dołach pachowych. Nadpotliwość to bardzo dokuczliwa przypadłość, zwłaszcza w okresie letnim. Dolegliwość wiąże się z powstawaniem nieprzyjemnego zapachu i prowadzi do powstawania nieestetycznych plam na ubraniu. W konsekwencji nadpotliwość pach skutkuje znacznym dyskomfortem osobistym i zakłopotaniem w towarzystwie.
Problem nadpotliwości pach może być związana także z problemami hormonalnymi czy z chorobami metabolicznymi (np. cukrzyca).
Do bardzo skutecznych, a przy tym bezpiecznych i długotrwałych metod leczenia nadpotliwości pach należy leczenie za pomocą toksyny botulinowej.
Po wstrzyknięciu do skóry niewielkiej dawki toksyny botulinowej typu A, dochodzi do blokady działania nerwów, które zaopatrują gruczoły potowe. Sam zabieg trwa kilka-kilkanaście minut i można po nim wrócić do codziennych zajęć. Przed rozpoczęciem zabiegu wykonuje się tzw. test jodowo-skrobiowy (test Minora) który określa pole nadmiernej potliwości.
Efekt leczenia jest widoczny już po kilku dniach, a utrzymuje się przez kilkanaście miesięcy, nawet do roku.
MIGRENA PRZEWLEKŁA
Migrena – najczęstsza postać samoistnego bólu głowy, o specyficznych właściwościach i charakterystycznych objawach. Występuje przez większą cześć życia chorego.
Ból migrenowy– o specyficznych właściwościach i charakterystycznych objawach:
- jednostronny, pulsujący, trwający 4 – 72h
- w okolicy czołowo-skroniowej,
- nasilany ruchem
- z nudnościami, wymiotami,
- z nadwrażliwością na bodźce zewnętrzne (światło, dźwięki, zapachy)
Przyczyna migreny wciąż nie jest dokładnie poznana. Uważa się, że u jej podłoża leży nadwrażliwość układu nerwowego na bodźce środowiskowe i sensoryczne, modyfikowana przez czynniki genetyczne. Główną strukturą nerwową odpowiedzialną za patogenezę migreny jest układ nerwu trójdzielnego zbierający informacje czuciowe z opon mózgowych i naczyń mózgowych.
W swoim naturalnym przebiegu migrena może ulec transformacji
w dolegliwość przewlekłą, dzieje się to stopniowo, w ciągu wielu miesięcy.
Definicja przewlekłej migreny obejmuje ból głowy, który występuje co najmniej przez 15 dni w miesiącu, z czego przez co najmniej 8 dni podlega definicji migrenowych bólów głowy, przez co najmniej 3 miesiące.
Przewlekła migrena jest ciężką i trudną do leczenia chorobą, znacznie upośledzającą funkcjonowanie dotkniętych nią osób. Ze względu na możliwość współistnienia polekowych bólów głowy farmakoterapia przewlekłej migreny jest szczególnie trudna i często kończy się niepowodzeniem. Toksyna botulinowa typu A jest wysoce skutecznym i bezpiecznym lekiem, rekomendowanym w profilaktycznym leczeniu przewlekłej migreny. Jej stosowanie wiąże się jednak z koniecznością właściwej kwalifikacji chorych do zabiegu.
W leczeniu migreny przewlekłej wykorzystuje się głównie efekt przeciwbólowy botuliny, który osiągany jest poprzez blokowania uwalniania mediatorów stanu zapalnego i mediatorów bólu z zakończeń nerwowych nerwu trójdzielnego. Botulina powoduje spadek uwalniania np. kwasu glutaminowego, substancji P, CGRP oraz ekspresji receptora uczulającego nocyceptory TRPV (transient receptor potential vanilloid 1).
Według najnowszych rekomendacji Amerykańskiej Akademii Neurologii (AAN, American Academy of Neurology) onabotulinumtoxin A (preparat Botox®) jest skuteczny w leczeniu przewlekłej migreny –redukuje liczbę dni z bólem migrenowym, poprawia jakoś
życia. Efektywność preparatu BOTOX w leczeniu przewlekłej migreny została udowodniona w randomizowanych badaniach klinicznych. Skuteczność terapii po 5 seriach leczenia w badaniu PREEMPT, definiowaną jako ≥50% redukcję w zakresie ilości dni migrenowych, godzin z bólem głowy czy łącznej liczby epizodów migren, udowodniono ok. 70% chorych.
Kwalifikacja do podania botuliny:
Procedura kwalifikacji i oceny efektu leczenia przewlekłej migreny z użyciem BoNT-A powinna być przeprowadzona wyłącznie przez specjalistę neurologa!
Procedura kwalifikacji opiera się przede wszystkim na analizie wywiadu chorobowego, wyników badań dodatkowych, potwierdzeniu rozpoznania migreny przewlekłej i analizie liczby dni z bólem głowy, ich stopnia nasilenia oraz ewentualnej komponenty polekowej. Szczególnie pomocnym narzędziem w kwalifikacji, a następnie w monitorowaniu efektów terapii jest prowadzenie przez chorego dzienniczka migreny.
Poza w/w kryteriami klinicznymi rozpoznania migreny, w diagnostyce neurologicznej może zaistnieć konieczność wykonania badań neuroobrazowych (rezonans magnetyczny lub tomografia głowy), neurofizjologicznych (EEG, usg doppler tętnic wewnątrzczaszkowych w kierunku PFO) lub innych, o których decyduje lekarz neurolog.
Botulina działa w miejscu jego wstrzyknięcia, działanie ogólnoustrojowe jest znikome lub żadne.
Efekt działania preparatu występuje w ciągu kilku dni.
Pełen efekt terapeutyczny uzyskuje się 5-6 tyg. po zastosowaniu preparatu.
Działanie preparatu ustępuje zwykle w ciągu 12 tyg. po wstrzyknięciu.
Przeciwwskazania do leczenia za pomocą botuliny:
- nadwrażliwość na kompleks neurotoksyny Clostridium botulinum typu A lub na którąkolwiek substancję pomocniczą (albumina ludzka i 0,9- -proc. chlorek sodu),
- zakażenie w miejscu podania leku
- wszelkie stany kliniczne, w których zastosowanie BoNT-A może spowodować nadmierne osłabienie mięśni (zaburzenia przewodzenia nerwowo-mięśniowego, jak w myasthenia gravis czy zespole Lamberta-Eatona).
Względne przeciwwskazania to: obwodowe neuropatie ruchowe, choroba neuronu ruchowego, leczenie antybiotykami aminoglikozydowymi lub lekami wpływającymi na płytkę nerwowo-mięśniową.
Ze względu na brak danych klinicznych nie należy stosować leku u kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz u osób poniżej 18. roku życia.
Opracowano w oparciu o:
1. M. Boczarska-Jedynak, J.Sławek.Praktyczne aspekty leczenia migreny przewlekłej toksyną botulinową typu A. Polski Przegląd Neurologiczny 2017; 13 (4): 189–198.
2. Aurora SK, Dodick DW, Diener HC, et al. OnabotulinumtoxinA for chronic migraine: efficacy, safety, and tolerability in patients who received all five treatment cycles in the PREEMPT clinical program. Acta Neurol Scand. 2014; 129(1): 61–70.
3. Materiały szkoleniowe Allergan
4. Botox®. Toksyna botulinowa typu A. Charakterystyka produktu leczniczego. Allergan 2015.